Het gebeurt ons allemaal wel eens: je vind het eindresultaat niet mooi. Erover gaan met een ander glazuur kan in principe altijd. Maar elke extra bak is een risico want het werkstuk ondergaat opnieuw spanningen tijdens het bakken. Is het dit risico waard?

Dan moet je gaan bedenken welk glazuur een verbetering zou zijn. Opfleuren heeft zijn grenzen. Het kiezen van de juiste kleur is een even grote uitdaging als in het begin. Transparante glazuren zullen niet veel veranderen aan het resultaat. Meestal zijn het de kristalglazuren die een lelijke ondergrond goed verdoezelen.

Twee glazuren over elkaar zetten met een bakbeurt ertussen, geeft niet hetzelfde resultaat als twee glazuren over elkaar zetten in één bakbeurt (zie overlappen).

Barstjes in het glazuur na het bakken zijn niet altijd goed te zien, maar als je een tingelend geluid hoort, kun je er zeker van zijn dat het glazuur barst. Wanneer het gaat over een craqueléglazuur (Mayco Classic Crackles of SW003 of SW149) is het natuurlijk ook de bedoeling.

Craquelé ontstaat door de spanning tussen de twee materiën: klei en glazuur. Het is onmogelijk om glazuur te maken die voor elke klei en temperatuur en techniek, en en en, de perfecte match is. Zo is het nu eenmaal. De spanning kan zo groot zijn dat een glazuur van begin af aan al begint te barsten. Ook al wacht je met het openen van de oven als die beneden 100° C is, liefst nog minder. Ik neem de keramiek pas uit de oven als ik het met blote handen kan vastnemen. Als de spanning te groot is, kun je craquelé met niets tegenhouden.

Optisch kan craquelé storend zijn, maar vooral praktisch vaak ongewenst. In het bijzonder als keramiek gebruikt wordt voor " natte voeding". Sappen uit de etenswaren kunnen door de spleetjes tot in de scherf geraken, met vlekken en mogelijke bacteriën als gevolg. Door de poreuze scherf van aardewerk, of steengoedklei die te laag gebakken is, is de kans op het vormen van bacteriën groter dan bij steengoed. Gecraqueleerd keramiek nooit te lang laten weken in water en goed laten drogen voor dat het opgestapeld word in de kast.

Oplossing: Jammer genoeg is er geen simpele oplossing. Profs die hun glazuren zelf maken moeten soms lang zoeken om een glazuur geschikt te maken voor de klei die ze gebruiken.

Wanneer de glazuur niet veranderd is na het bakken wil dat zeggen dat de glazuur niet uitgesmolten is.

Mogelijke oorzaken en oplossingen:

- Was misschien het verkeerde stookprogramma ingesteld? Bij een Nabertherm oven kun je de laatste stookcurve ophalen, zie gebruiksaanwijzing). Oplossing: het werkstuk opnieuw bakken op het juiste stookprogramma.

- De oven heeft niet de gewenste temperatuur behaald (contacteer een vakman).Oplossing: Het werkstuk opnieuw bakken, als de oven hersteld is natuurlijk :).

- Was de ingestelde temperatuur te laag voor het gebruikt glazuur? Minimum 1000° voor laagbakglazuren, minimum 1180° voor hoogbakglazuren? Oplossing: Het werkstuk opnieuw bakken op de juiste temperatuur.

- Misschien heb je een steengoedglazuur gebruikt en kun je niet hoger bakken dan 1100°? Oplossing: het werkstuk opnieuw glazuren met een laagbakglazuur en opnieuw bakken in de hoop dat het onderliggend, niet uitgesmolten glazuur, verdoezeld wordt.

- Misschien heb je wel een onderglazuur ( Mayco Fundamentals) erop gezet en ben je vergeten een transparant glazuur te gebruiken. Oplossing: Transparant glazuur erover zetten en opnieuw bakken.

In het Engels : Pinholes. Kleine puntjes waar je de scherf ziet, alsof ze niet geglazuurd zijn.

Drie mogelijke oorzaken reeds vanaf het bakproces:

- Biscuitbak niet hoog genoeg. De biscuitbak is belangrijk om vluchtige stoffen uit de klei te stoken. Als deze stoffen niet uit de klei gestookt zijn, duwen ze als het ware het glazuur opzij. Voorkomen: Voor kant en klare glazuren, van eender welk merkt, wordt een biscuitbak van minimum 1000° C aangeraden. Wij stoken biscuit altijd op 1060°.

- Te veel keramiek op elkaar en in de oven tijdens de biscuitbak. Elk werkstuk moet evenveel warmte krijgen en de gassen moeten plaats hebben om te kunnen ontsnappen.

- Sluit de ventilatieopeningen van de oven niet volledig af zodat de gassen weg kunnen.

Vaak zie je reeds kleine luchtbelletjes bij het opzetten van de glazuur, een voorteken voor pinholes. Dan zijn er twee opties: 1) Maak de scherf dan eerst goed nat en laat drogen. Het is zelfs beter het volledige werkstuk in een emmer water te dompelen. Laat onderwater zolang er luchtbelletjes uitkomen. Eerst laten drogen en daarna pas glazuren. 2) De glazuur voor je eerste laag flink verdunnen met water. Deze verdunde glazuur 2 x opzetten en dan verder gaan met niet-verdunde glazuur.

Mogelijke oorzaken bij het glazuren:

- Maak de scherf voor het glazuren proper met een vochtig sponsje.

- De glazuur mag niet te dik zijn voor de applicatie, verdun met water indien nodig. Voornamelijk matte glazuren zijn gevoelig hiervoor, liever de glazuur iets dunner met meer lagen.

Oplossing:

De plekjes bijwerken met glazuur en opnieuw bakken.

Blaasjes, kratertjes, lelijke oneffenheden in het gebakken glazuur.

Een hele rij mogelijke oorzaken:

- Net zoals bij naaldenprikjes (pinholes) kan het aan de biscuitbak liggen: te laag in temperatuur, te veel op elkaar gestapeld, de oven te vol geladen, te weinig verluchting bij het bakken.

- Het werkstuk niet lang genoeg laten drogen na het glazuren.

- Met een haardroger de glazuur geforceerd gedroogd. Dit veroorzaakt vaak een korstje op het glazuur waardoor onderliggend vocht er niet meer uit kan.

- De oven is te snel naar de eindtemperatuur gegaan.

- De oven is te snel afgekoeld, wanneer die in een ruimte staat die erg tochtig is of koud.

- De temperatuur was te hoog voor het gebruikt glazuur.

Oplossing: De keramiek opnieuw bakken op een temperatuur die lager is.

In het Engels: Crawling. Vlekjes waar geen glazuur is, aan de randen van deze vlekjes zie je opgehoopt glazuur.

Tal van redenen kunnen de oorzaak zijn:

- Lucht onder de glazuur. Meestal in de diepe delen van een oppervlakte met structuur of in hoeken. Ga niet te "luchtig" over deze delen maar geef voldoende druk op de penseel zodat de glazuur tot in de diepste delen als het ware geduwd wordt.

- Stof onder de glazuur. Verwijder hardnekkig stof (stof van het opschuren van de keramiek) met een ruw penseel of compressor, liefst niet boven je werktafel.

- Vetvlekken op de scherf. Gebruik geen handcrème of dergelijke wanneer je aan keramiek werkt.

- Opgehoopt glazuur. Als je de binnenkant bewerkt door een glazuur erin te gieten, moet de glazuur extra verdund worden en het werkstuk moet lang genoeg ondersteboven blijven staan zodat het overtollig glazuur uitloopt.

- De glazuur te dik opzetten. Zowel het glazuur per laag te dik aanbrengen of een te dik glazuur aanbrengen kan crawling veroorzaken. Of je nu borstelt, dompelt of overgiet, de glazuur moet de juiste consistentie hebben. Vooral matte glazuren neigen tot crawling bij te dikke lagen, liever per laag wat dunner aanbrengen.

- Het polijsten van de ongebakken klei. De scherf moet nog een beetje ruw en poreus zijn zodat de glazuur kan hechten.

- Soms zie je crawling bij de kristallen van de kristalglazuren. Dat wil ook zeggen dan er een beetje lucht onder het steentje was van hij het aanbrengen van het glazuur. Zorg ervoor dat wanneer je kristalglazuren zet, dat de kristallen rondom in glazuur liggen, geef voldoende druk op je penseel.

Oplossingen voor crawling: De ongeglazuurde vlekjes bij werken en opnieuw bakken. Helaas is deze oplossing niet altijd perfect.

In het Engels 'shivering'. Een glazuur die na het bakken afschilfert zoals de schaal van een gekookt eitje, geeft aan dat de klei in verhouding te veel gekrompen is ten opzichte van de glazuur. De spanning is zo groot dat de glazuur er vanaf kan vallen. Soms gebeurt het meteen na het bakken, soms enige tijd later. Hetzij plaatselijk of maar een klein deel. Mits de gebruikte producten grotendeels natuurlijke producten zijn, is de samenstelling nooit 100% gelijk. Bij keramiek heb je nooit 100% zekerheid, er kan altijd een afwijkende factor meespelen.

Komt het bij de combinatie klei en glazuur maar 1 keer voor, is dat jammer van het werkstuk maar is er nog geen reden voor paniek. Wanneer dat echter meer gebeurt is het een duidelijk teken dat de klei en de glazuur niet compatibel zijn.

Oplossing: Hiervoor is er geen oplossing, bijwerken en opnieuw bakken heeft geen zin.

Vaak ontstaan barsten in de klei tijdens het drogen.

Volgende tips om barsten te voorkomen:

1) Klei goed kneden.

2) Klei goed aandrukken.

3) Zorg ervoor dat alle delen van het werkstuk gelijkmatig drogen.

4) Dek natte keramiek af met plastic zodat alles gelijkmatig kan drogen.

Barstjes herstellen is beter en gemakkelijker voor de biscuitbak dan daarna.

Tips om barsten te herstellen:

Leg een nat stukje papier op het gebarsten deel zodat de klei weer vochtig en soepel wordt. Maak een papje van klei, azijn, eventueel wat wc-papier. Vul de barst met dit papje. Enkele malen herhalen kan nodig zijn.

Erg vervelend!

Bij decoratieve werkstukken loont het meestal wel de moeite om deze op te vullen. Dat kan door weer een papje te maken van klei en azijn, dat mag tamelijk waterachtig zijn. Met het papje de barst opvullen, meerdere keren herhalen tot het niet meer zichtbaar is. Achteraf lichtjes opschuren en je kan verder gaan met glazuren.

Bij gebruiksvoorwerpen loont het zelden om er veel moeite te doen om te herstellen, waarschijnlijk zal de barst weer zichtbaar zijn na de glazuurbak. Jammer voor de tijd die je eraan besteed hebt.

Hier onderscheiden we twee soorten: een barst met een afgeronde glazuurrand en een barst met een scherp glazuurrand.