Bakproces
Klei en glazuren moeten gebakken worden. Het bakken kan in een elektrische oven, een oven op gas of een oven op hout. Op deze site beperken we ons tot het bakken in een elektrische oven. De verschillende bakprocessen die wij bij CreaKor gebruiken, zijn mij zo aangeleerd en pas ik al meer dan 30 jaar toe.
Het bakproces in een elektrische oven verloopt in segmenten.
1- In het eerste segment warmt de oven op in een langzaam tempo, voornamelijk om vocht en lucht in de klei langzaam uit te stoken.
2- Het tweede segment gaat vlugger tot de gewenste eindtemperatuur.
3- In het derde segment blijft de eindtemperatuur pendelen voor een bepaalde duur zodat de temperatuur zich kan verdelen in de volledige oven.
Hoe elk segment is vastgelegd per tijd en temperatuur, noemt men de stookcurve.
-
Biscuitbak
Het eerste bakproces.
-
Laag-bak
Het bakproces voor glazuren bestemd voor lage temperatuur.
-
Hoog-bak
Het bakproces voor glazuren bestemd voor hoge temperatuur.
Biscuit-bak
Biscuit bakken is een zeer belangrijke eerste stap in het keramische afwerkingsproces.
Tijdens het bakken van bisque wordt zowel fysisch als chemisch water uit de klei verdreven en organische resten verbranden.
Vluchtige stoffen zoals koolstof en zwavel combineren met zuurstof en ontsnappen aan het kleilichaam.
Fluxen beginnen te smelten en reageren met de mineralen in het kleilichaam om die kleverige modderige puinhoop waarmee je begon te veranderen in, nou ja, een rots!
Deze nieuwe geharde vorm lost niet op wanneer het in contact komt met water en brokkelt niet af wanneer het wordt gehanteerd voor het glazuren.
Mayco raadt aan om 1060° C (cone 04) te gebruiken voor de biscuitbak.
De scherf is dan niet meer te poreus en het opzetten van de glazuur gaat vlotjes.
Voor het Raku stoken is het aan te raden om biscuit te bakken op maximum 950°.
De gassen die ontsnappen tijdens de biscuit-bak zijn corrosief, het is noodzakelijk om de ruimte goed te ventileren.
Biscuit-bak ( eerste bak ):
- Stap 1 : in 6 uren tijd naar 600°.
- Stap 2 : Zo snel mogelijk naar eindtemperatuur.
- Stap 3 : 30 minuten Pendelen.
Tips:
- Werkstukken mogen elkaar raken tijdens de biscuit-bak. - Werkstukken worden het best in de oven geplaatst in hun normale positie: mokken rechtop, borden plat, ...Lange smalle werkstukken en dingen voor aan de muur mogen plat gebakken worden.
- Denk altijd aan het zwaartepunt : het gewicht van een werkstuk moet verdeeld zijn, als dat niet is kun je dit oplossen met stapelproppen er onder te steken als versteviging.
- Stapel niet te veel op en in elkaar : niet 5 borden op elkaar of een pot vullen met kleine spullen. Creëer geen ruimtes waar de warmte niet naartoe kan.
- Bak potten met hun deksel erop, anders heb je kans dat ze na het bakken niet meer passen.
- Leg niets tegen de spiralen van de oven.
- Denk er aan dat de keramiek tijdens het bakken eerst uitzet en dan krimpt. Laat dus ook voldoende ruimte boven de werkstukken.
Laag-bak
De staaltjes van de aardewerk-glazuren van Mayco worden gebakken op 1000° C (cone 06).
Een temperatuur van 1000°C is voldoende voor de verglazing. Als de temperatuur voor de glazuur-bak lager is dan de biscuit-bak, is er minder kans op glazuurfoutjes zoals pinholes. Bij de glazuur-bak kan het eerste segment van de stookcurve vlotter gaan dan bij de biscuit-bak.
Glazuurbak ( tweede bak ):
- Stap 1 : in 3 uren tijd naar 500°.
- Stap 2 : Zo snel mogelijk naar eindtemperatuur.
- Stap 3 : 30 minuten pendelen.
Tips:
- Werkstukken mogen elkaar niet raken tijdens de glazuur-bak. - Bij aardewerk mag je de onderkant glazuren indien je stilts gebruikt. Stilts worden ook wel triangels genoemd omdat ze meestal drie punten hebben. Gebruik stilts met metalen punten, deze blijven minder kleven aan je werkstuk. Als je stilts gebruikt moet je ervoor zorgen dat het gewicht van het werkstuk verdeeld is op de drie raakpunten. Bijvoorbeeld : zet geen klein triangeltje onder een groot bord; door het gewicht van het bord,gaat de rand van het bord tijdens het bakken zakken zodat je bord vervormt.
- Bak potten niet met hun deksel erop, ze bakken aan elkaar.
- Leg niets tegen de spiralen van de oven.
- Denk er aan dat de keramiek tijdens het bakken eerst uitzet en dan krimpt. Laat dus ook voldoende ruimte boven en tussen de werkstukken.
Hoog-bak
De staaltjes van de steengoed-glazuren van Mayco worden gebakken op 1220° C (cone 6).
Glazuurbak ( tweede bak ):
- Stap 1 : in 3 uren tijd naar 500°.
- Stap 2 : Zo snel mogelijk naar eindtemperatuur.
- Stap 3 : 30 minuten pendelen.
Tips:
- Werkstukken mogen elkaar niet raken tijdens de glazuur-bak. - In de regel wordt steengoed aan de onderkant, het gedeelte wat de ovenplaat raakt, niet geglazuurd.
- Bak potten niet met hun deksel erop, ze bakken aan elkaar.
- Leg niets tegen de spiralen van de oven.
- Denk er aan dat de keramiek tijdens het bakken eerst uitzet en dan krimpt. Laat dus ook voldoende ruimte boven en tussen de werkstukken.
Cone
Bij het bakken van keramiek en glazuren, is niet alleen de temperatuur van belang maar ook hoe lang de oven er over doet om de gewenste temperatuur te bekomen.
Orton, een Amerikaanse firma, produceert cones.
Orton Selfsupporting Cones zijn kleine pyrometrische kegeltjes samengesteld van een mengeling van specifieke keramische materialen. Ze zijn zo samengesteld dat ze buigen en smelten bij een bepaalde temperatuur en tijdsduur. Ze geven exact weer of de verhouding van tijd en temperatuur correct is.
Voor elke " tijd- en temperatuurzone " bestaat er een cone, aangegeven door een nummer op de cone. De nummering begint bij 022, voor de laagste temperatuur, en gaat tot 13 voor de hoogste temperatuur. LET OP: de nul voor het nummer is belangrijk. Cone 06 is niet hetzelfde dan cone 6!
Het gebruik van Orton Selfsupporting Cone
Deze cones kunnen gebruikt worden om het stookproces van de oven te controleren.
Stel dat je het stookproces van 1220° wil controleren:
Zet op elk niveau in de oven, ergens in het midden van de ovenplaat, een cone 5, 6 en 7.
Na het stookproces, kun je de gegevens aflezen naarmate de buiging van de cones. Op de afbeelding van links naar rechts een perfecte stook van cone 6:
Planning is een goed start:
Wanneer je aan een project begint, weet dan dat het werkstuk ooit gebakken moet worden. Een eerste biscuitbak en waarschijnlijk ook een glazuur-bak. Hoe onstabieler en fragieler het werk, hoe moeilijker het veilig in de oven gezet kan worden.
Hier een aantal tips
Planning is een goede start:
Natte klei is buigzaam. Natte klei vervormt snel, een licht aanraking is soms al voldoende iets te vervormen. Zolang de klei nat is, zijn herstellingen relatief gemakkelijk. Eenmaal de klei droog is, is die helemaal niet meer buigzaam, een kleine tik kan voldoende zijn voor barsten en breuken. Herstellen is vaak niet meer mogelijk.
Ken de afmetingen van de oven. Jammer wanneer het niet in de oven past.